Met zorg en aandacht terug naar het vaderland

Weblogbericht | 01-09-2020 | CTP Veldzicht

Het laten terugkeren van een patiënt naar zijn land van herkomst, betekent niet dat die  persoon geen zorg meer krijgt. “Wij zijn immers een behandelkliniek. De behandeling stopt niet wanneer iemand bij ons vertrekt”, zo verzekert Piet de Jong, maatschappelijk werker van Veldzicht en tevens adviseur forensisch psychiatrische vreemdelingen van het ministerie van Justitie en Veiligheid. “

Zorg stopt niet

We zorgen er juist voor dat een behandeling wordt overgedragen, zodat een patiënt in zijn thuisland de zorg krijgt die hij nodig heeft. Vooraf wordt al contact gelegd met bijvoorbeeld een ziekenhuis of instelling in een ander land om afspraken te maken over de benodigde zorg. Er reist ook altijd iemand mee vanuit onze kliniek om de betrokken patiënt goed over te dragen. Vaak ben ik dat zelf.”

De patiënten van Veldzicht die in aanmerking komen voor rechtstreekse repatriëring zijn de zogenoemde vreemdelingen met tbs. Ze zitten op de afdelingen Noord en Parterre. Hier is bij elkaar plek voor veertig patiënten. Bert Wekema, sociotherapeut op de betrokken afdelingen: “Deze personen hebben onder invloed van een stoornis een delict begaan en zijn verminderd of volledig ontoerekeningsvatbaar verklaard.Daarbij is er een risico op herhaling van delictgedrag. Vandaar dat ze behandeld moeten worden.”

Geen verlof

Wekema vervolgt: “De patiënten zijn door het delict hun verblijfsstatus in Nederland kwijtgeraakt en moeten dus uiteindelijk terug naar hun eigen land. Een complexe situatie, want onderdeel van een reguliere tbs-behandeling is het resocialiseren in de Nederlandse samenleving. Dat is bij deze doelgroep dus niet aan de orde. Zij worden wel behandeld in Veldzicht, maar komen niet in aanmerking voor verlof in het kader van resocialisatie. Aan het einde van hun behandeling wordt ingezet op terugkeer naar hun vaderland.”

De behandeling die de tbs’ers krijgen is intensief en bestaat uit maatwerk. “Dé tbs’er bestaat  immers niet”, weet Bert Wekema. “Deze personen hebben altijd meerdere problemen. Dat kan bijvoorbeeld een combinatie zijn van een laag IQ, een persoonlijkheidsstoornis, psychotische problematiek , verslavingsproblematiek en moeite met integratie in de Nederlandse samenleving. De vreemdeling tbs’ers die bij ons verblijven kunnen ook last hebben van een traumatisch verleden. Doordat ze bijvoorbeeld afkomstig zijn uit een oorlogsgebied of een slechte jeugd hebben gehad.

Als de behandeling aanslaat en succesvol is, komt uiteindelijk de terugkeer naar eigen land in beeld. Dat vraagt het nodige van het personeel van Veldzicht. “Van landen die dichtbij liggen, hebben de meeste mensen wel een aardig beeld. Maar wat weet je bijvoorbeeld over Syrië of China?”, zegt Piet de Jong. “Willen wij het gesprek aangaan met een Chinees over een terugkeer naar China, dan moeten we op z’n minst mee kunnen praten over dat land. Dus hebben we als collega’s de nodige cursussen gehad over allerlei landen en hun culturele achtergronden. Heel leerzaam is dat.”

Netwerk

Het toverwoord bij het voorbereiden van een repatriëring is wat Piet de Jong ‘netwerk’. “Alles  valt of staat met het netwerk dat er is of dat we kunnen creëren. We willen een patiënt immers niet zomaar ergens de grens over zetten. Ook daar heeft hij zorg en aandacht nodig, medicatie wellicht en er moet naar hem worden omgekeken.”

Het begin van het netwerk is vaak de familie, maar er komt meer kijken bij een succesvolle repatriëring. De Jong: “We hebben contacten met ziekenhuizen, hulpverleningsorganisaties en psychiaters in allerlei landen. En met Nederlanders. Die zitten werkelijk overal ter wereld en zijn vaak bereid te helpen om ergens een ingang te krijgen.”

Vak leren

Niet elke patiënt zit te wachten op een terugkeer naar zijn eigen land. Uit schaamte voor de familie, omdat hij graag in Nederland een bestaan wil opbouwen of omdat er geen band (meer) is met het vaderland. “We hebben hier tijdens de behandeling in Veldzicht uiteraard de nodige aandacht voor”, vertelt Wekema.

“We maken iemand duidelijk dat zijn toekomst niet in Nederland ligt. Dat die deur dicht is. Onze inspanningen zijn gericht op terugkeer. Zo  kan iemand tijdens arbeidstherapie bijvoorbeeld een vak leren. Zodat hij straks in zijn eigen land daar zijn geld mee kan verdienen. Het gebeurt weleens dat we later een bericht krijgen van iemand die is teruggekeerd. Die laat dan weten dat het goed met hem gaat. En hij bedankt ons voor alles wat hij bij ons heeft geleerd.”

Bij het repatriëren van een vreemdeling naar zijn vaderland zijn heel wat partijen betrokken. Naast Veldzicht zijn dat bijvoorbeeld de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V), de vreemdelingenpolitie, de IND, het ministerie van J&V, de marechaussee, ambassades en de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). Piet de Jong weet niet welk prijskaartje er hangt aan een gemiddelde repatriëring en de voorbereiding hierop. “Dat zal ongetwijfeld het nodige kosten. Maar vergeet niet dat het ook heel veel geld bespaart. Iedere patiënt die niet langer in Nederland verblijft in een instelling, kost de Nederlandse overheid immers ook geen geld meer.”

Al meer dan 170 repatriëringen

Piet de Jong mag zich inmiddels zeer ervaren noemen wat betreft het repatriëren van patiënten van Veldzicht. Het is altijd maatwerk en een ingrijpend proces. Elke keer maakt het weer indruk. De Jong zou er een boek over kunnen schrijven. Alle gevallen staan hem nog bij. Zoals die eerste keer. “Dat was bijna twintig jaar geleden. Een man uit Ivoorkust die hier een delict had gepleegd en een tbs-behandeling kreeg. Hij vertelde dat hij niet terug kon omdat zijn beide ouders vermoord waren tijdens de oorlog in Ivoorkust. Totdat hij aan een medepatiënt verklapte dat hij eigenlijk uit Ghana kwam en zijn familie ontzettend miste. Die andere patiënt heeft hem toen gezegd dat hij in gesprek moest gaan met het personeel. Zo is het balletje uiteindelijk gaan rollen.”

“Ik heb toen nader onderzoek gedaan en contact gelegd met Ghana. Met zijn familie en met een psychiater daar. Samen met de marechaussee heb ik deze man uiteindelijk naar de hoofdstad Accra gevlogen, waar hij is overgedragen aan een psychiatrisch ziekenhuis. Sinds die eerste keer in 2001 zijn er tot 2015 zo’n zeventig tbs-vreemdelingen gerepatrieerd. Na de transitie tot centrum voor transculturele psychiatrie zijn er sinds 2015 nog eens ruim honderd (ongewenste) vreemdelingen teruggekeerd naar hun land van herkomst, verspreid over de wereld.”

Dit artikel verscheen ook in het Ommen Hardenberg Magazine dat via enkele verhalen een inkijkje geeft in het reilen en zeilen binnen en buiten de hekken van Veldzicht.