Veldzicht biedt perspectief aan mensen uit hele wereld

Weblogbericht | 10-10-2023 | CTP Veldzicht

Charlotte werkt als transcultureel wetenschappelijk medewerker in Veldzicht, waar personen van ruim vijftig nationaliteiten met uiteenlopende culturele achtergronden verblijven. Gerwin Braam is maatschappelijk werker. Afgelopen voorjaar verzorgden ze, als experts op het gebied van transcultureel werken, samen een workshop tijdens de landelijke Dag van de Forensische Zorg in Utrecht. Tal van collega’s en andere betrokkenen uit het forensisch werkveld kwamen een kijkje nemen bij hun workshop ‘Perspectief bieden in de transculturele forensische zorg’.

'Verkaasd'

Voor dit magazine willen ze graag nog eens uitleggen op welke wijze Veldzicht perspectief biedt aan personen die afkomstig zijn uit andere landen, vaak ver weg van Nederland. Personen bovendien met een hele andere culturele achtergrond. “Perspectief bieden is erg belangrijk, het helpt wanneer je een stip aan de horizon hebt”, zegt Gerwin. Al kan het perspectief voor de ene patiënt heel anders zijn dan de andere. Charlotte: “De ene patiënt keert terug in de Nederlandse samenleving, terwijl de andere juist terug moet naar het land van herkomst.” “Soms komen we patiënten tegen die al twintig of dertig jaar in ons land verblijven”, vertelt Charlotte. “In het kader van wetgeving zien we ze als buitenlanders die moeten terugkeren naar hun land van herkomst, maar zelf noemen sommigen zich ‘verkaasd’ omdat ze veel meer binding voelen met Nederland.”

Internationale contacten

Gerwin: “Zo ben ik bezig met een man uit Libië, die over twee jaar moet terugkeren. Hij heeft in een psychose een misdrijf gepleegd in ons land en wordt hiervoor behandeld. Hij wil niet terug naar zijn eigen land en is van plan om tegen die tijd asiel aan te vragen in Nederland. In Veldzicht hebben we uitgezocht dat de man familie heeft in Libië, dus daar gaan we op inzetten. Deze man heeft hier eigenlijk geen perspectief, dus ga je naast zo iemand staan en houd je hem voor wat dáár de mogelijkheden zijn. Dat is ook het mooie van Veldzicht. Hier zit zoveel expertise. Zo zijn er bijvoorbeeld twee maatschappelijk werkers die gespecialiseerd zijn in repatriëring. Zij hebben inmiddels een heel internationaal netwerk opgebouwd met hulpinstanties en zorgorganisaties in landen over de hele wereld.” Hij vervolgt: “We willen deze meneer niet zomaar op het vliegtuig naar Libië zetten, nog los van de vraag of dit zomaar kan. Nee, we zijn nu al bezig met het vinden van een kliniek die de juiste hulp kan bieden aan deze man. Voor de persoon in kwestie, voor zijn familie en voor de maatschappij zou het goed zijn wanneer hij bij terugkeer naar Libië op de juiste plek terecht komt, met de hulp en ondersteuning die hij nodig heeft. Daar zijn we nu al druk mee bezig.”

Culturele verschillen

Charlotte is vanuit haar functie als transcultureel wetenschappelijk medewerker onder andere bezig met onderzoek onder patiënten. Ook geeft ze trainingen cultureel sensitief werken aan haar directe collega’s. Die gaan veelal over welke rol cultuur speelt in de wijze waarop mensen ziekte en gezondheid beleven, uiten en betekenis geven (zie kaderartikel). Gerwin is als maatschappelijk werker vooral praktisch bezig. “Ik voer gesprekken met patiënten, zoek van alles uit en leg contacten met familieleden in het buitenland en in Nederland. Die contacten met de familie laten heel goed zien hoe groot soms de culturele verschillen zijn. Dan kom ik bijvoorbeeld op bezoek bij het gezin van een patiënt, is het niet eens etenstijd, maar is de tafel uitgebreid gedekt. Van mij wordt dan verwacht dat ik eerst aan tafel ga om te eten. Ik weet dat het voor die mensen heel gewoon is, maar toch krijg ik er vaak een ongemakkelijk gevoel van. Zo’n mate van gastvrijheid zijn wij als Nederlanders niet gewend, maar is in andere culturen heel gewoon.”

Met vliegtuig naar Polen

De praktische ondersteuning van Gerwin gaat zo ver dat hij soms zelf patiënten vrijwel letterlijk bij de hand neemt om ze in hun land van herkomst weer nieuw perspectief te bieden. “Nog niet zo lang geleden ben ik met een patiënt naar Polen gereisd. Die man heeft voor het eerst gevlogen, dus die kneep wel even in mijn hand toen ik naast hem zat in het vliegtuig. Voordat het zover was, is natuurlijk het nodige voorwerk verricht vanuit Veldzicht. Zo is er veel contact geweest met Barka, een organisatie die zich inzet voor Polen in Nederland. Uiteindelijk hebben we voor deze man een plek gevonden in een soort van wooncommune waar zestig patiënten verblijven onder staatstoezicht.” Perspectief bieden is niet alleen werken aan terugkeer naar het land van herkomst, weet Charlotte dankzij de vele gesprekken die ze gevoerd heeft in het kader van diverse onderzoeken. Het draait ook om het bieden van de juiste behandeling om de psychische problematiek te beperken of op te lossen. En daarnaast patiënten een nuttige en afwisselende dagbesteding aan te bieden en oog te hebben voor zingeving. “Patiënten in Veldzicht moeten het gevoel krijgen dat ze ergens naartoe werken, ook als ze nog niet weten waar ze naartoe zullen gaan. Het verzorgen van dieren, een moestuin onderhouden of leren lassen is dan eigenlijk ook onderdeel van de behandeling. Het helpt iemand om zelfvertrouwen op te doen en vaardigheden aan te leren.”

Geen handleiding voor omgang met andere culturen

Charlotte Clous is één van de collega’s die binnen Centrum voor Transculturele Psychiatrie Veldzicht de training Cultuursensitief werken voor medewerkers verzorgt. “Er bestaat geen handleiding: hoe ga je om met een Irakees, Marokkaan of Somaliër. Ik kan een hele bibliotheek aanleveren over Marokko, maar dat zegt nog niets over de Marokkaanse patiënt die hier tegenover je zit. Het is vooral van belang dat je je bewust bent van de persoonlijke beleving van culturele verschillen en gebruiken. Verdiep je in de ander. Toon interesse in zijn of haar verhaal. Wanneer je meer begrip hebt voor elkaar, komt dat de behandeling ten goede.”

“In Veldzicht hebben we diverse collega’s met een migratieachtergrond. Zij zijn eigenlijk onze ervaringsdeskundigen als het gaat om de impact van migratie en het overbruggen van cultuurverschillen. Heel waardevol. Veel personeel is gewend om vanuit de Nederlandse waarden te werken. Dat hoeven we natuurlijk niet helemaal aan de kant te zetten. Maarhet is wel van belang om de dialoog aan te gaan over bepaalde zaken.”

“Er zijn bijvoorbeeld patiënten die geloven dat er bij psychische problemen sprake is van het ‘boze oog’ of ‘bezetenheid door geesten’. Wuif dat niet weg, probeer te begrijpen waarom iemand er zo over denkt en leg dan uit hoe je er zelf tegenaan kijkt. Mensen hebben lerend vermogen, maar je moet wel iemands vertrouwen winnen, en van daaruit op zoek naar gedeelde belangen.

Dit artikel verscheen ook in het Ommen Hardenberg Magazine dat via enkele verhalen een inkijkje geeft in het reilen en zeilen binnen en buiten de hekken van Veldzicht.